Bến Tre là một trong mười ba tỉnh, thành phố của khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, diện tích tự nhiên 2.394 km2, trong đó đất nông nghiệp chiếm 140.000 ha với 78.195 ha trồng dừa. Đến tháng 6 năm 2023, tổng sản lượng dừa thu hoạch trong tháng được 58.018 tấn (tương đương 58.018 nghìn quả), tăng 5,35% (tương ứng tăng 2.945 tấn) so với cùng kỳ năm trước, lũy kế sản lượng đến nay được 293.487 tấn, tăng 4,30% so với cùng kỳ năm trước. Bến Tre tự hào là tỉnh có diện tích và sản lượng dừa đứng đầu của cả nước, ngành sản xuất và chế biến dừa được xác định là ngành công nghiệp chủ lực của tỉnh. Hiện nay, ở Bến Tre đã có nhiều doanh nghiệp nghiên cứu sản xuất và đưa ra thị trường đa dạng các sản phẩm mới mang lại giá trị cao cho ngành công nghiệp chế biến dừa, điển hình là hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Người giữ dừa ở xã An Khánh, huyện Châu Thành. Hợp tác xã được thành lập nhằm mục đích kinh doanh các sản phẩm chế biến từ mật hoa của cây dừa và cây dừa nước. Qua đó thúc đẩy khai thác sâu chuỗi giá trị cây dừa, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân Bến Tre.
Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Người giữ dừa được thành lập vào ngày 27/4/2023 với 132 thành viên, vốn điều lệ ban đầu 350 triệu đồng. Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Người giữ dừa hiện tại tập trung sản xuất các sản phẩm chính: Mật hoa dừa, mật hoa dừa nước, nước mật hoa dừa đóng chai, rượu mật hoa dừa và đường mật hoa dừa. Đây là những sản phẩm có giá trị dinh dưỡng tốt cho sức khỏe và phù hợp xu hướng tiêu dùng thông minh hiện nay.
Nước mật hoa dừa tươi.
Rượu mật hoa dừa.
1. Quy trình sản xuất mật hoa dừa - sản phẩm chủ lực của hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Người giữ dừa.
Công dụng của mật hoa dừa:
Mật hoa dừa được lấy trực tiếp từ cuống hoa dừa, dùng làm nước uống tươi, làm rượu, cô đặc hoặc làm đường. Qua nghiên cứu, hợp tác xã Người giữ dừa nhận thấy mật hoa dừa nói chung và đặc biệt là mật hoa dừa ở Bến Tre có vị ngọt dịu, không gắt, có chỉ số đường huyết (GI: Glycemic Index) thấp. Các chuyên gia đã chỉ ra rằng chỉ số đường huyết GI của mật hoa dừa là 35, thấp khá rõ so với với nhiều thực phẩm truyền thống chứa đường như đường hữu cơ là 47, đường tinh luyện là 80 và đường thô là 65. Không những vậy, mật hoa dừa còn có hàm lượng khoáng chất cao, là một nguồn thực phẩm giàu kali, magiê, kẽm và sắt. Khi so sánh với đường nâu, mật hoa dừa có gấp 10 lần kẽm, 4 lần magiê và 2 lần sắt. Mật hoa dừa chứa đến 17 axit amin thiết yếu, vitamin B1, B2, B3 và B6. Do đó, mật hoa dừa là một lựa chọn khá phù hợp thay thế cho đường, nhất là đối với người cao tuổi đang tiềm ẩn nguy cơ cao rối loạn đường máu, những bệnh nhân mắc các bệnh lý về đường huyết, người muốn giảm cân và người ăn kiêng. Có thể được sử dụng như một chất làm ngọt tự nhiên trong trà, cà phê, công thức làm bánh, trong nấu ăn, làm xi rô, bánh mì nướng hoặc kem, trong món tráng miệng, trong sinh tố và nước trái cây.
Quy trình lấy mật hoa dừa:
Đối với mật hoa dừa, các kỹ thuật viên của hợp tác xã sẽ chọn các bắp hoa dừa phù hợp, cắt một phần đầu rồi dùng túi ni lông cố định để chứa mật chảy ra từ cuống hoa này. Trong thời gian khoảng 6 giờ, mỗi cuống hoa dừa sẽ cho ra khoảng từ 1kg đến 1.3kg mật, quy trình lấy mật diễn ra hàng ngày, mỗi ngày sẽ lấy một lần đến khi cắt hết cuống hoa dừa.
Quy trình lấy mật hoa dừa.
Giá trị kinh tế của một cây dừa tính theo giá mật hoa dừa được thu mua hiện tại, một tháng thu được ít nhất 150.000 đồng/1 cây. Bên cạnh đó, các bắp hoa dừa không cắt lấy mật vẫn cho ra trái bình thường, hoặc người nông dân có thể chọn lấy mật ở những cây có sản lượng trái không đạt (ít trái, trái không to) chính điều này mang lại lợi nhuận kép cho nhà vườn vừa thu mật hoa dừa vừa thu hoạch dừa trái kể cả dừa xiêm hoặc dừa khô.
Đối với cây dừa nước, quy trình lấy mật cũng tương tự. Mật hoa dừa nước được đánh giá có hiệu quả kinh tế cực kỳ cao cho người dân Bến Tre. Bởi vì với đặc thù cuống hoa dừa nước rất dài, có thể lấy mật nhiều lần, cho lượng mật nhiều hơn cây dừa bình thường. Hơn nữa với địa hình của Bến Tre, cây dừa nước sinh trưởng và phát triển rất mạnh mẽ ở dọc các bờ kênh, rạch, mương sau nhà của người dân. Vì vậy hợp tác xã đánh giá rằng đây là một nguồn vàng nước chưa được quan tâm khai thác, hứa hẹn đây là nguồn kinh tế sau vườn giúp bà con có thu nhập cao, ổn định.
Quy trình lấy mật hoa dừa nước.
Mật hoa dừa và mật hoa dừa nước sau khi được thu hoạch, đem về nhà máy xử lý bỏ tạp chất và qua quy trình chế biến. Từ mật hoa dừa thu được có thể chế biến thành mật hoa dừa, mật hoa dừa nước cô đặc, nước mật hoa dừa đóng chai, rượu mật hoa dừa và đường mật hoa dừa. Đây là những sản phẩm tốt cho sức khỏe, thân thiện với môi trường mang lại giá trị kinh tế cao... là nỗ lực đáng được ghi nhận của hợp tác xã.
2. Kết hợp khai thác mật hoa dừa với hình thức du lịch cộng đồng
Định hướng phát triển du lịch cộng đồng gắn với hợp tác xã là một trong những nội dung quan trọng mà trong phương án kinh doanh của hợp tác xã đã được đề cập đến. Đây được xem như một định hướng dài hạn, xuyên xuốt, ưu tiên trong quá trình phát triển của hợp tác xã. Với định hướng này, hợp tác xã sẽ tập trung xây dựng nguồn nguyên liệu, thông qua kết nối vườn dừa của các hợp tác xã viên. Đồng thời sẽ biến những vườn dừa khai thác mật này thành địa điểm du lịch cộng đồng. Đây sẽ là những địa điểm trãi nghiệm cho du khách tham quan quy trình lấy mật hoa dừa, thưởng thức mật dừa tươi, các sản phẩm từ mật hoa dừa. Không những vậy, những vườn dừa này sẽ còn là địa điểm lưu trú cho khách du lịch dưới dạng homestay, giúp du khách tham gia trãi nghiệm các hoạt động hàng ngày của người dân xứ dừa. Nếu thực hiện tốt phương án này, người nông dân không chỉ thu được lợi nhuận từ việc khai thác mật hoa dừa, dừa trái mà còn thu được một nguồn lợi nhuận lớn khác từ việc kinh doanh du lịch. Phương án này trực tiếp giải quyết nguồn lao động nhàn rỗi của nông thôn, trực tiếp nâng cao thu nhập cho bà con nông dân mà còn gián tiếp nâng cao giá trị kinh tế của cây dừa, nâng tầm giá trị văn hoá của đất và người Bến Tre.
3. Một số giải phát giúp phát triển bền vững hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Người giữ dừa
Thứ nhất, thu hút vốn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại.
Hiện tại do mới thành lập nên hợp tác xã chưa chọn được địa điểm thích hợp để xây dựng nhà điều hành và nhà máy chế biến hiện đại. Chính vì vậy việc huy động nguồn vốn để đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và trang bị máy móc cho nhà máy sản xuất là nhiệm vụ sống còn của hợp tác xã trong giai đoạn này. Đây là nguyện vọng lớn xuyên suốt của các thành viên sáng lập hợp tác xã: Xây dựng được nhà máy sản xuất chuẩn hiện đại, có công năng vừa sản xuất nguyên liệu mật hoa dừa để giải quyết vấn đề kinh tế cho nông dân, vừa sản xuất được các sản phẩm liên quan khác để giúp đa dạng hoá các sản phẩm từ dừa khai thác sâu chuỗi giá trị cây dừa nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.
Để giải quyết được vấn đề nguồn vốn cho hợp tác xã, cần có sự hỗ trợ của chính quyền địa phương giúp cho hợp tác xã được tiếp cận với các nguồn vốn vay, quỹ hỗ trợ khởi nghiệp, vận động sự tham gia góp vốn của các hợp tác xã viên và sự đầu tư từ các nhà đầu tư trong và ngoài tỉnh. Bản thân hợp tác xã cũng cần xây dựng phương án kinh doanh thiết thực hiệu quả để thuyết phục được người dân tham gia và kêu gọi đầu tư từ bên ngoài.
Bên cạnh đó cần có sự hỗ trợ để người dân thực hiện kết hợp vườn dừa khai thác mật với hình thức du lịch cộng đồng có cơ hội tiếp cận nguồn vốn để đầu tư xây dựng cơ sở vật chất khang trang, hiện đại đáp ứng nhu cầu của cơ sở kinh doanh lưu trú du lịch.
Thứ hai, xây dựng và phát triển vùng nguyên liệu tập trung.
Hiện tại hợp tác xã đang ở giai đoạn đầu của tiến trình xây dựng và phát triển nên còn gặp khó khăn trong vấn đề xây dựng vùng nguyên liệu tập trung. Hiện tại với 132 thành viên hợp tác xã trên địa bàn xã An Khánh tạo nguồn cung ứng nguyên liệu mật hoa dừa tươi chưa đáp ứng được nhu cầu của các đơn hàng lớn. Chính vì vậy hợp tác xã đang mở rộng phạm vi hướng về các xã Phú Túc, Phú Đức… phía đông của huyện Châu Thành. Để thực hiện được giải pháp này, cần có sự hỗ trợ của chính quyền địa phương trong vận động người dân tham gia.
Thành viên hợp tác xã tham quan vườn dừa khai thác mật hoa dừa tại xã An Khánh, huyện Châu Thành
Thứ ba, tập huấn kiến thức cho hợp tác xã viên
Hợp tác xã cần định kỳ tổ chức tập huấn kiến thức cho thành viên hợp tác xã về các kiến thức liên quan về hợp tác xã, về kỹ năng chăm sóc cây dừa trong thời gian khai thác mật. Đặc biệt cần phối hợp với chính quyền đại phương mở các khoá đào tạo, tập huấn kiến thức du lịch cho các chủ vườn tham gia mô hình du lịch cộng đồng, để các điểm lưu trú du lịch này có thể cung ứng tốt nhất các dịch vụ đáp ứng nhu cầu của khách du lịch.
LMHTX Bến Tre tập huấn kiến thức cho xã viên Người giữ dừa, xã An Khánh, huyện Châu Thành
Thứ tư, hướng dẫn hỗ trợ xây dựng thương hiệu.
Các sản phẩm hiện nay của hợp tác xã như mật hoa dừa tươi đóng chai, rượu mật hoa dừa và đường mật hoa dừa chưa được đăng ký sở hữu trí tuệ. Vì vậy rất cần sự hướng dẫn, hỗ trợ của các cơ quan chức năng trong xây dựng thương hiệu nông sản địa phương; xây dựng và triển khai các chiến lược phát triển thương hiệu; hỗ trợ chứng nhận sản phẩm đạt tiêu chuẩn hữu cơ, GAP,...; tăng cường giám sát, quản lý mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý; quản lý, khai thác, phát triển các nhãn hiệu đã được xây dựng và bảo hộ; tiếp tục xây dựng hệ thống nhận diện địa phương, nhận diện thương hiệu, sản phẩm đặc trưng của tỉnh; tăng cường công tác tư vấn để hỗ trợ các giải pháp kỹ thuật, ứng dụng công nghệ thông tin, thị trường,… tại các cơ sở liên kết sản xuất.
Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Người giữ dừa được hình thành xuất phát từ nguyện vọng giúp người dân khai thác hiệu quả giá trị kinh tế của cây dừa, từ đó cải thiện và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân Bến Tre. Nguyện vọng này phù hợp với chủ trương của Tỉnh uỷ Bến Tre về phát động nhân dân tham gia phong trào Đồng khởi mới, Đồng khởi khởi nghiệp, tạo sinh kế bền vững thoát nghèo cho nhân dân. Phù hợp với chủ trương của Nghị quyết 07-NQ/TU của Tỉnh ủy về xây dựng vùng sản xuất tập trung, gắn phát triển chuỗi giá trị nhóm sản phẩm nông nghiệp chủ lực của tỉnh Bến Tre. Đồng thời đây cũng là điều kiện giúp các địa phương hoàn thành tiêu chí về hợp tác xã trong xây dựng nông thôn mới. Thiết nghĩ chính quyền địa phương, các cơ quan chức năng có liên quan cần có động thái hỗ trợ, tạo điều kiện để hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Người giữ dừa non trẻ (thành lập ngày 27/4/2023) có điều kiện để tồn tại, phát triển mạnh mẽ. Giúp khai thác sâu chuỗi giá trị cây dừa, nâng cao giá trị kinh tế của cây dừa qua đó nâng cao đời sống vật chất, phát huy hơn nữa giá trị văn hoá đất và người Bến Tre.
