Giám sát và phản biện xã hội được xác định là nhiệm vụ quan trọng trong công tác tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Được quy định trong Hiến pháp và trong một số văn kiện của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước.
Phản biện xã hội là sự tham gia của cá nhân, các tổ chức chính trị, tổ chức xã hội vào một vấn đề, một chủ trương, chính sách nào đó của Nhà nước nhằm làm cho chủ trương, chính sách đó ngày càng hoàn thiện trong thực tiễn, đáp ứng nhu cầu xã hội, tạo nên sự đồng thuận nhằm phục vụ tốt hơn những vấn đề quốc kế, dân sinh. Do đó, phản biện xã hội là sự tập hợp sức sáng tạo và trí tuệ của các giai tầng, tạo nên sức mạnh nội lực để giải quyết các vấn đề xã hội; phản biện xã hội là sự thể hiện dân chủ hóa đời sống xã hội, là thước đo trình độ phát triển của một xã hội, nó thể hiện trình độ văn minh. Phản biện xã hội không thuần nhất với sự phân tích phản bác, chỉ ra những khiếm khuyết của các chủ trương chính sách, các vấn đề xã hội mà nó còn là sự thể hiện đồng thuận xã hội, sự khuyến khích, cổ vũ của xã hội dành cho những chủ trương, chính sách đúng đắn. Phản biện xã hội là sự tập hợp sức mạnh cộng đồng để giải quyết vấn đề xã hội. Chính vì vậy, làm tốt công tác phản biện xã hội là tạo được sức mạnh to lớn cho các phong trào hành động cách mạng.
Phản biện xã hội nhằm phát hiện những nội dung còn thiếu, chưa sát, chưa đúng, chưa phù hợp trong các văn bản dự thảo của các cơ quan Đảng, Nhà nước, đoàn thể… Từ đó, kiến nghị bổ sung, sửa đổi những nội dung thiết thực, góp phần đảm bảo tính đúng đắn, phù hợp với thực tiễn cuộc sống xã hội và đảm bảo tính hiệu quả; đồng thời góp phần đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của nhân dân, phát huy dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nhận thức đúng tầm quan trọng của giám sát và phản biện xã hội. Trong những năm qua, MTTQ Việt Nam các cấp trong tỉnh đã vận động Nhân dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, củng cố hệ thống chính trị các cấp ngày càng vững mạnh. Đồng thời, thực hiện tốt chức năng giám sát và phản biện xã hội đối với các tổ chức đảng và cơ quan chính quyền, bao gồm giám sát việc thực hiện chính sách người có công, xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, việc thực hiện chính sách, pháp luật về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ...; giám sát cán bộ, đảng viên, đại biểu dân cử, công chức, viên chức, cơ quan nhà nước ở địa phương; tích cực tham gia chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, làm cho tổ chức đảng và bộ máy chính quyền các cấp trong tỉnh ngày càng trong sạch, vững mạnh, thực sự là của dân và vì dân.
Hội nghị phản biện xã hội
Trong 9 tháng đầu năm 2022, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã tổ chức giám sát 04 cuộc, phản biện xã hội 39 cuộc với nhiều lĩnh vực, nhất là tổ chức phản biện xã hội về các chủ trương, chính sách của Đảng, phản biện xã hội về các luật (sửa đổi), các công trình, dự án phục vụ Nhân dân, góp ý xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật,…; tổ chức 09 buổi tọa đàm ở 09 huyện, thành phố về “Giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp huyện, cấp xã” năm 2022. Qua đó nhằm giúp cho hệ thống MTTQ Việt Nam các cấp thực hiện tốt hơn công tác giám sát, phản biện xã hội theo Quyết định số 217-QĐ/TW về Quy chế giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị xã hội.
Tuy nhiên, trong tổ chức giám sát và phản biện xã hội thời gian qua vẫn còn những hạn chế trong phối hợp và hiệu quả một số nội dung chưa cao nhất là ở cấp xã; công tác phản biện xã hội vẫn còn nhiều bất cập và hạn chế do nội dung dự thảo các văn bản cần phản biện xã hội ít, cấp xã thường chỉ dừng lại ở mức độ góp ý văn bản là chủ yếu, việc gửi dự thảo đề nghị phản biện với hình thức thành lập Hội đồng, tổ phản biện nhiều nơi chưa thực hiện được ...; mặt khác MTTQ Việt Nam cấp huyện, cấp xã cũng rất khó chủ động trong công tác phản biện xã hội khi các cơ quan, tổ chức không có yêu cầu cần phản biện xã hội, vì vậy hiệu quả của công tác phản biện chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra.
Để nâng cao vai trò của MTTQ Việt Nam trong công tác phản biện xã hội trong thời gian tới cần quan tâm thực hiện có hiệu quả một số giải pháp sau:
Thứ nhất, MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội cần tích cực trong tham gia thực hiện Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Trong đó với vai trò giám sát và phản biện xã hội của mình, khuyến khích người dân phản ảnh, tố giác và tích cực đấu tranh phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Đồng thời, MTTQ Việt Nam phải là nơi để người dân có thể phản ánh, tố giác tội phạm, tham nhũng, tố giác cán bộ có biểu hiện suy thoái, tiêu cực, nhũng nhiễu Nhân dân.
Thứ hai, phải có kế hoạch dài hạn và từng giai đoạn, trước mắt nên lựa chọn những vấn đề phù hợp, thiết thực với đời sống, những vấn đề bức xúc mà Nhân dân đang quan tâm để thực hiện trước. MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp trong tỉnh cần có chương trình, kế hoạch, nội dung giám sát và phản biện xã hội cụ thể, báo cáo cấp ủy và chính quyền cùng cấp trước khi triển khai để được hỗ trợ và tạo điều kiện thực hiện.
Thứ ba, coi việc giám sát và phản biện xã hội là công tác của toàn dân, ai cũng có trách nhiệm giám sát và phản biện xã hội. Nhưng phải có sự phân công cụ thể, ai là chủ thể trực tiếp tổ chức giám sát và phản biện xã hội, tránh phân công chung chung dễ xảy ra tình trạng trùng lắp nội dung hoặc có những việc không tổ chức nào thực hiện.
Thứ tư, mọi thông tin về những việc cần giám sát và phản biện xã hội phải được minh bạch và công khai. Cấp ủy, chính quyền, Mặt trận, đoàn thể các cấp trong tỉnh cần biểu dương, khích lệ những người làm tốt công tác giám sát, phản biện xã hội và có cơ chế bảo vệ những người trung thực, thẳng thắn trong đấu tranh giám sát và phản biện xã hội. Đồng thời, đội ngũ cán bộ được phân công tham gia phải có kiến thức nhất nhất định về chuyên môn và bản lĩnh chính trị. Có như vậy công tác giám sát và phản biện xã hội mới có hiệu quả, góp phần làm lành mạnh các hoạt động xã hội, tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng và Nhân dân, đồng thời góp phần xây dựng bộ máy chính quyền địa phương thật sự trong sạch vững mạnh.
Thứ năm, thường xuyên nghiên cứu, cập nhật văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hướng dẫn của Trung ương và địa phương; nắm chắc quy trình thực hiện giám sát và phản biện xã hội; tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy cùng cấp; sự phối hợp và tạo điều kiện thuận lợi của chính quyền, và các ngành chức năng, các tổ chức chính trị-xã hội cùng cấp, sự đồng thuận của người dân là yếu tố quan trọng để đạt được kết quả trong quá trình thực hiện; phát huy vai trò tham mưu của MTTQ Việt Nam các cấp trong việc đề xuất nội dung để cấp ủy chỉ đạo và phối hợp với chính quyền, các ngành chức năng; thực hiện tính chủ động trong công tác giám sát và phản biện xã hội; phải xác định nội dung phù hợp với năng lực của MTTQ Việt Nam từng cấp, trong đó quan tâm những nội dung liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân, những vấn đề bức xúc mà Nhân dân quan tâm kiến nghị, phản ánh.
Thứ sáu, kiến nghị, đề xuất sau giám sát, phản biện xã hội. Theo dõi việc giải quyết các kiến nghị qua giám sát, phản biện xã hội, qua góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, nhất là các phản ánh, kiến nghị, đề xuất qua các cuộc tiếp xúc cử tri, qua các cuộc đối thoại giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với Nhân dân; công tác phản biện xã hội muốn thực hiện tốt, cần phải có sự thống nhất với các cơ quan soạn thảo, nội dung nào cần thiết phải tổ chức phản biện xã hội, tranh thủ sự tham gia phản biện của các chuyên gia trên các lĩnh vực, thành viên các ban tư vấn… Từ đó công tác giám sát và phản biện xã hội mới đem lại hiệu quả, vai trò của MTTQ Việt Nam được nâng cao.
