Trong thời gian qua, cùng với sự phát triển của kinh tế, các quan hệ xã hội, các quan hệ kinh tế, dân sự phát sinh không ngừng ngày càng phong phú, đa dạng, dẫn đến các tranh chấp ngày càng nhiều và phức tạp. Để góp phần giải quyết các tranh chấp của người dân, hạn chế vi phạm pháp luật, đảm bảo trật tự, an toàn xã hội thì công tác hòa giải ở cơ sở là vấn đề rất cần được quan tâm, góp phần tăng cường tình đoàn kết trong cộng đồng dân cư, ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật, bảo đảm ổn định, trật tự, an toàn xã hội, giảm bớt các vụ việc phải chuyển đến Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết, tiết kiệm thời gian, hạn chế đi lại nhiều lần, gây tổn thất về kinh phí cho Nhà nước và Nhân dân, từ đó góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.
Sự ra đời của Luật hòa giải ở cơ sở đánh dấu một bước phát triển mới quan trọng trong công tác hòa giải ở cơ sở, đáp ứng được yêu cầu trong thực tiễn khi các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật trong đời sống của cộng đồng dân cư ngày càng tăng về số lượng và đa dạng, phức tạp về nội dung mâu thuẫn, tranh chấp. Việc thực hiện Luật hòa giải ở cơ sở đã tác động tích cực đến đời sống xã hội, tạo cơ sở pháp lý toàn diện, đầy đủ và vững chắc cho hoạt động hòa giải ở cơ sở đi vào nề nếp, qua đó khẳng định vị trí và vai trò quan trọng của công tác hòa giải ở cơ sở trong đời sống xã hội.
Thực hiện Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 17/11/1993 của Bộ Chính trị và các quy định của pháp luật về hoạt động hòa giải ở cơ sở, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã đã chủ động phối hợp với ngành tư pháp cùng cấp triển khai thực hiện thống nhất pháp luật về hòa giải ở cơ sở, đặc biệt là ở địa bàn dân cư. Công tác tuyên truyền, phổ biến, vận động Nhân dân chấp hành pháp luật. Trong đó, MTTQ Việt Nam xã đã chủ động hướng dẫn, lồng ghép trong các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước do MTTQ Việt Nam chủ trì và phát động. Hàng năm, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam xã được sự hướng dẫn Ban thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam huyện tập trung công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, thực hiện công tác hòa giải ở cơ sở. Ủy ban MTTQ Việt Nam xã và các tổ chức thành viên của Mặt trận phối hợp với Tư pháp tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về công tác hòa giải ở khu dân cư; hướng dẫn lồng ghép tuyên truyền luật hòa giải ở cơ sở trong các Hội nghị, Hội nghị giao ban định kỳ, các ngày Lễ hội của tôn giáo; lồng ghép các cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”. Đồng thời, đưa kết quả thực hiện công tác hòa giải cơ sở thành một tiêu chí đánh giá thực hiện cuộc vận động và phong trào thi đua yêu nước và là chỉ tiêu phấn đấu thực hiện theo giao ước thi đua do huyện phát động.
Ủy ban MTTQ Việt Nam tham gia đầy đủ các lớp tập huấn pháp luật và các hội nghị chuyên đề hướng dẫn nghiệp vụ, kỹ năng, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình tổ chức hòa giải ở cơ sở cho đội ngũ hòa giải viên, cán bộ làm công tác hòa giải ở cơ sở. Nhiều tài liệu tập huấn, nhiều văn bản pháp luật được cấp phát đến “Nhóm nòng cốt” và địa bàn khu dân cư. Đưa nội dung thực hiện pháp luật về hòa giải ở cơ sở lồng ghép vào xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước. Từ đó giải quyết nhanh các mâu thuẫn ngay từ cơ sở, giữ gìn đoàn kết trong cộng đồng dân cư, góp phần xây dựng đời sống văn hóa, văn minh, đảm bảo an ninh, trật tự an toàn xã hội ở địa phương.
Phát huy tối đa nguồn lực, trí tuệ của lực lượng trí thức, cán bộ hưu trí, người có uy tín tại địa phương, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam phối hợp với chính quyền củng cố, kiện toàn hòa giải và đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở đảm bảo 100% ấp đều có tổ hòa giải, đây là lực lượng đông đảo, tâm huyết, am hiểu pháp luật, có kinh nghiệm trong cuộc sống, rất phù hợp làm công tác hòa giải ở cơ sở.
Khi Mặt trận và các tổ chức thành viên làm tốt vai trò nòng cốt trong tham gia công tác hòa giải thì những mâu thuẫn, tranh chấp nhỏ được giải quyết kịp thời ngay từ cơ sở, hạn chế được đơn thư, khiếu nại vượt cấp, tiết kiệm thời gian, tiền bạc của cơ quan Nhà nước và Nhân dân, tạo không khí vui vẻ, gắn kết trong cộng đồng dân cư. Kết quả, năm 2024 công tác hòa giải thành ở cơ sở đạt trên 100% các vụ việc.
Hội đồng Hòa giải xã tổ chức hòa giải trên lĩnh đất đai
Luật Hòa giải ở cơ sở và Nghị quyết liên tịch số 01/2014/NQLT/CP-UBTƯMTTQVN của Chính phủ, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam giao Trưởng ban Công tác Mặt trận ấp chủ trì phối hợp với Tổ trưởng Tổ hòa giải tiến hành rà soát, đánh giá về tổ chức, hoạt động của Tổ hòa giải và kiến nghị Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam xã để đề nghị Ủy ban nhân dân cấp xã kiện toàn Tổ hòa giải. Việc bầu hòa giải viên được thực hiện dưới sự chủ trì của Trưởng ban Công tác Mặt trận bằng một trong các hình thức biểu quyết công khai hoặc bỏ phiếu kín tại cuộc họp đại diện các hộ gia đình; phát phiếu lấy ý kiến các hộ gia đình.
Bên cạnh những thuận lợi, công tác hòa giải ở cơ sở của Mặt trận cũng gặp nhiều khó khăn: năng lực hòa giải viên một số chưa đáp ứng được yêu cầu, ảnh hưởng đến kết quả hòa giải thành; một số vụ việc liên quan lĩnh vực đất đai quá trình hoà giải chưa giải quyết triệt để dẫn đến tình trạng mâu thuẫn và phải chuyển về Uỷ ban nhân dân xã.
Nhằm phát huy hơn nữa vai trò hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên của Mặt trận trong hoạt động hòa giải ở cơ sở. Uỷ ban MTTQ Việt Nam xã tiếp tục thực hiện tốt công tác chính trị tư tưởng, quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng về đại đoàn kết toàn dân tộc, công tác hòa giải ở cơ sở trong cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và Nhân dân; về tầm quan trọng của công tác hòa giải ở cơ sở; Phát huy vai trò nòng cốt của MTTQ Việt Nam; hòa giải viên ở cơ sở có đủ trình độ, kỹ năng và nghiệp vụ hòa giải, đáp ứng yêu cầu.
Tăng cường sự phối hợp giữa Mặt trận với chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội để kịp thời nắm bắt các vụ việc có thể phát sinh, từ đó có những phản ánh, kiến nghị đến cấp ủy, các cơ quan chức năng kịp thời giải quyết đồng thời với thực hiện hòa giải ở cơ sở; tiếp tục củng cố, kiện toàn và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ hòa giải; tập trung giám sát, phát hiện, kiến nghị; thực hiện tốt Quy chế dân chủ cơ sở, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, tăng cường tiếp xúc với Nhân dân, thường xuyên làm tốt việc tiếp công dân để lắng nghe, tiếp thu ý kiến, kiến nghị của Nhân dân làm cơ sở cho công tác hòa giải; chăm lo đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ này có đủ năng lực và kỹ năng tiến hành công tác hòa giải ở cơ sở.
